نکاشی در اراء و عقاید سومرشناسان معروف ترجمه ای از وبلاک دیگر مولف

بخش نخست

 عقاید و نظریات مشهور ترین سومرشناسان ( در باره زبان سومری)

این مبحث را در دو بخش از وبلاگ انگلیسی مولف برای فارسی زبانان به فارسی ترجمه وآنها را تقدیم

دوستداران زبان فارسی می نماید. بدیهی است ، به دلیل اشراف بیشتر مولف به زبان پارسی متن حاضر از

 غنای بیشتری برخوردار است.

بخش اول

در اینجا مایلم ، اتفاق آراء و اختلاف نظرات برخی از مشهور ترین سومر شناسان جهان را در باره دستور زبان سومری نشان دهم. برای این منظور، ما چهار کتاب مشهوررا در باره " دستور زبان سومری" انتخاب کرده ایم، و ازتلخیص شده آنها در طول بحث سود میبریم. این چهار کتاب بشرح ذیل هستند:

1- H.J.L MSG = Hayes.John.Lewis “ A manual Sumerian Grammer and Texts Aid…1990 Undena. 1- هیس =

2-D.O.E SG= Edzard .Dietz .Otto. “Sumerian Grammar”2003 BrillLeiden. 2- ادزارد =

3-P.A GSG = Poebel.Arno “ Grundzüge Sumerischen Der Grammatik “ 1923 3- پوبل =

4-P.A SP= Poebel.Arno “ The Sumerian Prafix forms E- and I- in Time of Earlier Princes of The Lagash” 1931 by The University of Chcago Illinois. 4- پوبل =

1- هیس درص 1 مقدمه کتاب خود در باره مشکلات زبان سومری میگوید: زبان سومری بخوبی زبان اکدی شناخته شده نیست. شماری ازترکیبا ت صرفی( واژ شناسی) ونحوی زبان سومری روشن نشده اند.هرچند پیشرفت زبان شناسی در دودهه اخیرقابل توجه است ، ولی بقدرکافی مسائل مبهم باقیمانده است، که ذهن دانش پژوهان را دراطراف زبان سومری بخود مشغول.کند.

بعضی از دلائل و مشکلات زبان سومری ازاین قرار است :

1- زبان هم خانواده زبان سومری شناخته نشده است، واز نظرتوارث زبانی، مشخص نیست ، این زبان مرده ، یا زنده است .

2- بوسیله مقابله، اخیرا کشف کرده اند، که اکدی یکی اززبانهای سامی است. این رابطه ارثی را اخیراً دانش پژوه هان ازطریق دستورزبان ولغات اکدی بدست آورده اند. ولی در مورد زبان سومری چنین امکانی دردسترس نیست .

3- نظام نگارشی سومری فقط بطورناقص گفتارزبان سومری را منعکس می کند . وتمام ترکیبات دستوری زبان سومری را که در گفتار سومری شناخته شده اند، نشان نمی دهند. این مسئله ، شکل طبیعی نگارش آنرا برای بازسازی صرفی مشکل کرده است .

4- بسیاری جملات نمونه موجود است، که بنظرمیرسد ، اندکی درصرف ونحومتفاوت باشند . ولی با فقدان اسناد مقایسه ایی وفقدان گویشوران بومی برای ترجمه ، بیان معنی صرفی ونحوی انها مشکل است . بدون شک ، بسیاری اختلاف معنی جزئی وجود دارد ، که برای همیشه قابل بیان نیست .

Igor Diakonoff اظهار میدارد" این شوخی کاملا شناخته شده ای بین آشورشناسان است ، که بتعداد سومرشناسان زبان ولهجه سومری وجود دارد ". (1976:99)

اخیرا Thorkild Jacobsen گفته بود:" دانش زبان سومری هنوزدرمرحله ابتدائی است ". محققین به تجربه این نقطه نظرات گوناگون را درترجمه زبان سومری لحاظ میکنند، واحتمال انحراف درآنها وجود دارد. حتی در حد محققین شایسته سطح بالا نیز ممکن است ، چنین انحرافی در ترجمه بوجود آید . به حدی که خواننده ترجمه هرگز نداند ، که دو ترجمه متفاوت، ترجمه یک کتیبه واحد است. محققین هنوز نمی توا نند روی یک دستور زبان واحد توافق کنند" .(1987:xv).

او در ص 18 بحث خود را روی معمای واج شناسی سومری ادامه داده است ، و سپس میگوید: بازسازی نظام واجی سومری یا تلفظ دقیق هیچ صدائی به آسانی میسر نیست .... هیچ سندی برای مقایسه فراهم نشده است.

علاوه براین ، بیشتر اسناد آوا شناسی سومری از فیلتر نظام آواشناسی اکدی اقتباس شده اند؛ و آوا شناسی سومری از منظر آواشناسی اکدی دیده میشود. برای نمونه ، به احتمال کامل ، کلمه "پسر" در زبان سومری بصورت " domu" با خصوصیت یک مصّوت/o/ میانوندی تلفظ میشود. ولی چون زبان اکدی مصّوت خاص /o/ را ندارد، بنابراین ، نشانه سومری /o/ دراین کلمه با تلفظ اکدی بصورت هجای اکدی du-mu خوانده میشود. اگر تنها اسناد اکدی برای آوا شناسی سومری استفاده شود، ما هرگز نخواهیم دانست، که سومریان دارای مصّوت /o/ نیز هستند. بنا براین ، زبان سومری دوره اور سوم (2112- 2004 قبل از میلاد) در حقیقت بر مبنای آوا شناسی و تلفظ زبان اکدی دوره های بابلی کهن (1894- 1595 قبل از میلاد) و بعد از آن بنا شده است. ( بهمین نحو، بیشتر دانش ما از دستور زبان سومری از تفاسیر داده شده بوسیله نوشته ، کاتبین بابلی ، و شاگردان اکدی آتها بدست آمده اند...). همینطور، در باره توسعه تاریخی آواشناسی سومری دانسته های بسیار کمی در دسترس است. ... بدون فهرست های لغت مستند ، ثابت کردن ارزش آوائی اندیشه نگارها کاملاً غیر ممکن شده اند. .... نتیجه این است، که احتمالاً زبان سومری صداهائی دارد، که اکدی ندارد.

هیس در ادامه در ص 26 میگوید: ... اغلب ، مراجع ( کلمات سومری) ، مربوط به وام واژ ه هائی از زبان سومری است ، که در زبان اکدی وارد شده اند. این پیشینه یک نوع روش شناسی انتقادی را مفتوح کرده است، زیرا دلیلی وجود ندارد، که قبول کنیم ، کلمات وام واژه سومری همواره همان معنی و تلفظ دقیق خود را در متون اکدی حفظ کرده اند. ولی از آن رو که بطور معمول این کلمات در اکدی بسیار بیشتر از سومری مصطلح میباشند، کاربرد کلمات معادل اکدی مشابه ، برای آزمون زبان سومری مفید هستند.".

تذکر- در اینجا ، باردیگر ، میل دارم بازگو کنم ، که در نوشته هیس و بسیاری یا تمام این نوع نوشته ها در باره زبان سومری ، بسیاری نشانه ها یا کلمات سومری بوسیله سومر شناسان با فرض احتمال درستی بر خلاف نگارش کاتب سومری یا اکدی تغییر داده شده اند. ( و زبان جدیدی در صد ساله اخیر ایجاد شده است، که بطور قطع هیچ گاه زبان هم خانواده آن یافت نخواهدشد.) برای مثال: کلمات domu,dumu,ke4,am3,e2,e3,i3… نادرست هستند، و به اعتبار گویش های شمال خلیج فارس کلمات domo,lil2,a-an,lil2,ni,utu-ra2 درست هستند. ونشانه خیشومی ( تودماغی) ng یا η در کلماتی مانند ...dug4=dong, sig4=seng بمعنی " سخن" و" سنگ" مصداق دارند.

هیس در ادامه در ص 19 کتاب خود، عقیده دارد:" ... با وجوداین ، دراصل تمام آوانویسی ها از کتیبه های سومری ارزش آوائی dumu را برای کلمه "پسر" حتی برای این حالت بسیار روشن ،وجود یک ارزش آوائی مسلم /o/ استفاده میکنند.".

او در دنباله در ص19-20 میگوید:" مشابه آن مسلم شده است، که زبان سومری یک صدای خیشومی /η/ دارد، که در زبان اکدی نظیر آن وجود ندارد. برای نمونه نشانه /mu/ یک صدای خیشومی /ηu/ را باز تاب میدهد، که با نشانه مصّوت /u/ دنبال میشود، ... (MU) نشان داده شده بصورت /ηu/ واژک پسوند - ملکی اسم ها برای اول شخص مفرد است. ولی ارزش آوائی متداول آن در اکدی /mu/ است. ... دراصل تمام سومر شناسان وجود ارزش آوائی خیشومی /η/ را پذیرفته اند. ( با وجود این، برخی سومر شاسان آنرا کلامی خیشومی - کامی نشان میدهند،و دیگران آنرا بصورت ترکیبی مانند/ηm/ دیده اند. هنگامیکه این کلمه سومری شامل این واژک بصورت وام واژه وارد زبان اکدی شد، معمولاً ( ونه همیشه) بصورت ng بازتاب یافت. برای مثال : sanga یا saĝa بمعنی" نوعی روحانی" در اکدی بصورت šangû ظاهر میشود.".

تفسیر: مجدداً تکرار میکنم ، که تلفظ کلمه mu بصورت mo تقریباً در تمام گستره تاریخی ایران بمعنی ضمیر فاعلی، مفعولی و ملکی در گویش های ایرانی رایج است، و mo در گویش های شمال خلیج فارس از جمله دو گویش فراگیر تر ذکر شده معانی " درخت خرما، ماه، یرج، را هم دارد. در زنجیره افعال سومری پیشوند -mu که پیشوند صرف افعال نامیده شده است، معادل پیشوند صرف فعل -e است . برابر گویش فراگیر ب در شمال خلیج فارس و گویش های همسو با آن پیشوند -e نشانگر حالت استمرار فعل برای زما نهای " گذشته یا حال وآینده" استفاده میشود. ( در کورد زنجیره فعل سومری در آینده سخن خواهم گفت.) و در جملات منفی بجای پیشوند -e از پیشوند -ni استفاده میشود، که کاملاً نظیر کاربرد مشابه در زبان سومری است. در فارسی نوین بجای پیشوند e- که گفته میشود، تلخیصی از پیشوند استمرار فعل فارسی -mi و در بسیاری گویش های ایرانی پیشوند-me است. از پیشوند استمرار- mi استفاده میشود. ولی پیشوند -mu سومری که همه سومر شناسان آنرا معادل پیشوند -e میدانند، به این صورت اکنون در احتمالاً در دوره های گذشته و درگستره تاریخی ایران نظیری برای آن دیده نشده است، ولی دربرخی گویش های خراسان بزرگ این پیشوند با همین کاربرد به صورت -mo هنوز هم رایج است. برای مثال : در سومری mu-na-an-du3 بمعنی " ساختند" ریشه فعل در وجه "خمتو" hamtu یا "ماضی"است.

در گویش - ب e-na-an-de بمعنی " می ساختند. یا بنا مینهادند."

درگویش - ش me-na-an-da بمعنی " میساختند. یا بنا مینهادند."

وبه احتمال دقیق در گویش های م،ن،وس درخراسان عبارت mo-na-an-do معنی " میساختند، یا بنا مینهادند." را دارد.

سوال دیگر این است ، که آیا در زبان سومری صدای خیشومی یا تو دماغی [ng=η] وجود دارد؟ پاسخ این است، که من عقیده دارم ، به قرینه گویش های ذکر شده در بالا باید جواب مثبت باشد، و سومری ها در اندکی از کلمات صدا ی/ng/ را مانند گویش های بالا نشان میدهند. برای نمونه 'dong' درگویش - ب ، یا 'deng' درگویش کردی بمعنی " کلام، سخن ، وعظ ، فرمان، دستور.. با جمع donga بمعنی " سخنان، فرامین.." است . همینطور sig4 در سومری بمعنی "سنگ" معادل 'seng' درگویش - ب بمعنی" سنگ" و 'sang' درفارسی جدید است. که باید گونه ای صدای خیشومی را نشان دهند. کلمه dong=dug4 در گویش - ش کمتر استفاده میشود، و تلفظ دیگر این نشانه بصورت do=du11 بمعنی "سخن گفتن، رجز خواندن ، سخنوری" ( هنگام مقابله با دشمن) بیشتر مرسوم است و همین صورت do بمعنی " رجز خوانی " درگفتار مردمی تهرانی ها هم کاربرد دارد. تلفظ دیگر این نشانه در زبان سومری بصورت gu3= go ریشه فعل "گفتن" در وجه "حال وآینده" گویش - ب یا maru زمان حال آینده سومری است. سرانجام کلمات دیگری مانند : pang/peng,tong,teng,jeng,… وغیره این صدای خیشومی را نشان میدهند.

لطفاً مطالب را دنبال کنید.وبلاگ های دیگر مولف راهم برای ایجاد ارتباط منطقی بین مطالب مشاهده کنید.